Orkiestra dęta ze Skomielnej Białej, Myślenice, 1958 r. Franciszek Macioł stoi w pierwszym rzędzie, za bębnem. Zdjęcie ze zbiorów prywatnych córki F. Macioła, p. Ireny Gacek.

Praca badawcza Gabrieli Gacek – Tradycje muzyczne górali kliszczackich powstała w ramach III edycji programu Instytutu Muzyki i Tańca „Muzyczne białe plamy”.

Wprowadzeni do publikacji:

Kliszczacy, zwani też Góralami myślenickimi, to grupa etnograficzna, do której etnografowie zaliczają ludność mieszkającą na terenach położonych w przybliżeniu pomiędzy miejscowościami Myślenice, Mucharz i Rabka Zdrój w woj. małopolskim. Są oni tą grupą etniczną polskich Karpat, która nie została nigdy gruntownie przebadana pod względem etnomuzykologicznym. Ten fakt może dziwić, bowiem muzyka ludowa sąsiednich grup góralskich – Podhalan, Babiogórców, Górali żywieckich czy nawet Zagórzan – doczekała się naukowych opracowań.

Ponieważ literatura przedmiotu nie jest obszerna, zdecydowałam się w niniejszej pracy bardzo dokładnie przybliżyć informacje na temat górali kliszczackich i ich tradycyjnej muzyki, zachowanej w źródłach rękopiśmiennych, drukowanych oraz fonograficznych.

W rozdziale 1 przedstawiam historię zainteresowania Kliszczakami oraz hipotezy dotyczące etymologii nazwy grupy i jej zasięgu terytorialnego w piśmiennictwie XIX- i XX-wiecznym.

Rozdział 2 poświęcony jest omówieniu zasięgu terytorialnego regionu kliszczackiego w opiniach jego rodowitych mieszkańców oraz przybliżeniu, w jaki sposób poczucie tożsamości regionalnej jest współcześnie przez nich tworzone i podtrzymywane.

W rozdziale 3 omawiam źródła rękopiśmienne, drukowane oraz fonograficzne, w których znajdują się informacje na temat tradycyjnej muzyki górali kliszczackich. Są to nagrania z etnomuzykologicznych badań terenowych przeprowadzonych w regionie w latach 50. i 60. XX w., ich transkrypcje, a także opisy dawnych obrzędów, tańców, teksty słowne pieśni i zapisy nutowe zamieszczone w publikacjach wydanych drukiem i rękopisach przechowywanych w Muzeum Etnograficznym im. Seweryna Udzieli w Krakowie oraz Muzeum Regionalnym „Dom Grecki” w Myślenicach.

Badania przeze mnie przeprowadzone objęły opis i studia źródeł dokumentujących tradycyjny repertuar pieśniowy, instrumentalny i taneczny Kliszczaków, w szczególności w zakresie wzajemnych wpływów, podobieństwa oraz różnic w stosunku do tradycyjnego repertuaru muzycznego sąsiednich grup etnograficznych. Celem pracy było zebranie informacji o obrazie tradycji muzycznych górali kliszczackich i następnie prześledzenie jego historycznych przemian.

Gabriela Gacek – doktorantka Instytutu Sztuki PAN w Warszawie w w zakresie muzykologii, pedagog. Absolwentka Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej we Wrocławiu (fortepian) oraz muzykologii na Uniwersytecie Wrocławskim, dwukrotna stypendystka Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest członkiem Stowarzyszenia Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne oraz Laboratorium Myśli Muzycznej. Publikowała w „Muzyce”, „Odrze”, „De Musica/Krytyka Muzyczna”,„Twórczości Ludowej” i „Gadkach z Chatki”.

Interesuje się historycznym obliczem polskiej muzyki ludowej (zwłaszcza na Dolnym Śląsku, w Beskidach i na Podhalu) oraz jego współczesnymi przemianami. Brała udział w badaniach nad stanem zachowania folkloru muzycznego brazylijskiej Polonii, zorganizowanych przez Katedrę Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz z Katedrę Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jest członkiem zespołu merytorycznego opracowującego tom Podlasie w serii Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały wydawanej przez Instytut Sztuki PAN w Warszawie.

Publikacja do pobrania – www.imit.org.pl

Autor: Gabriela Gacek 
Edycja: III
Rok: 2013/2014

Projekt zrealizowany w ramach programu Instytutu Muzyki i Tańca „Muzyczne białe plamy”

Źródło informacji:
– materiały przekazane przez Instytut Muzyki i Tańca
www.imit.org.pl