Praca badawcza Kazimierza Trzaski – Foklor taneczny północno-wschodniego Mazowsza powstała w ramach III edycji programu Instytutu Muzyki i Tańca „Muzyczne białe plamy”.

Fragment publikacji:

Przy wnikliwej obserwacji tańca i całej otoczki kulturowej z nim związanej okazuje się, że taniec ludowy, to oryginalny pomnik kultury, który należy troskliwie chronić. Wielu uczonych i badaczy kultury twierdzi, że jest on swoistą kroniką życia narodu. Prawdę tę śmiało można odnieść do opisywanej tu części Mazowsza, gdzie przy analizie zanotowanych tańców widać wyraźną przewagę strony choreograficznej nad choreotechniczną. Wieś łomżyńska po przyjęciu rozbudowanych salonowych form tanecznych „zaniedbała” ludowe tradycje tańca. Popularne w całej Polsce i bardzo rozbudowane polka i oberek na interesującym nas obszarze są bardzo skromne w swej formie.

Etnochoreolodzy zajmujący się folklorem tanecznym Mazowsza, stwierdzają i podkreślają, iż: „ogromnie interesującym zjawiskiem na tym terenie jest powszechne występowanie u owej drobnej szlachty /.../ - tańca pod nazwą kontro, który jest przetworzonym przez drobnoszlachecką wieś polską dworskim kontredansem, przybyłym do nas z zachodu wraz z modą francuską, lub też drogą pośrednią ze wschodu /.../”.

Salonowy rodowód kontra można znaleźć nie tylko w podobieństwie choreograficznym, ale też w wypowiedziach informatorów, którzy określali go jako „kontredans” lub „kadryl”. Były to – wg nich – nazwy używane dawniej na wsi.

Obok kontra pojawiają się, również figurowe, krakowiak i polka galopka. Kolejne tańce z repertuaru wsi łomżyńskiej to polka mazurka (znana w części omawianego obszaru jako sztajerek), walczyk, polka trzęsiona i kukietka – taniec znad Biebrzy o charakterze zabawowym. Czym się różnią tańce łomżyńskie od tańców innych części Mazowsza lub innych regionów Polski? Chcąc poznać odpowiedź na to pytanie należy pojechać na wieś i zobaczyć jak tańczą jej mieszkańcy. Natomiast aby je opisać należy wspomnieć o ”właściwości tańca, który już na pierwszy rzut oka pozwala rozróżnić tańce poszczególnych /.../ regionów, a niekiedy wsi tego samego regionu. Jest to styl tańca ludowego czy też ludowy styl tradycyjnych tańców /.../. Regionalny styl tańca można rozumieć jako zespół cech, które ruchom tancerzy nadają wygląd określający ich nierozerwalny związek z daną grupą regionalną czy lokalną. Między innymi jest to jakby specyficzny sposób tańczenia wraz z tzw. manierą wykonawczą, której nie da się oddzielić od ruchowego przebiegu danego tańca czy tańców danego regionu. Styl jest właściwością niezmiernie istotną, ale jednocześnie bardzo trudną do opisania.”

Naukowcy przy analizie i klasyfikacji tańców dzielą je na wielkie grupy taneczne zwane dialektami tanecznymi lub strefami tańca. Tańce łomżyńskie wchodzą w skład wielkiej strefy centralnej obejmującej całe Mazowsze.

Kazimierz Trzaska – urodził się w miejscowości Nadbory, nad Biebrzą. Z wykształcenia - historyk, instruktor tańca, z racji dotychczas wykonywanej pracy zawodowej i prowadzonych prac badawczych - choreograf, etnochoreolog i folklorysta. Ukończył studia na wydziale historii, na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Po ukończeniu studiów by słuchaczem Studium Foklorystycznego w Nowym Sączu. Wiedzę o tańcu równolegle pogłębiał na kursie instruktorskim organizowanym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki  - Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury. Po studiach zajął się kulturą regionalną pracując między innymi w domu kultury w Łomży.

Publikacja do pobrania – www.imit.org.pl

Autor: Kazimierz Trzaska
Edycja: III
Rok: 2013/2014

Projekt zrealizowany w ramach programu Instytutu Muzyki i Tańca „Muzyczne białe plamy”

Źródło informacji:
– materiały przekazane przez Instytut Muzyki i Tańca
www.imit.org.pl