Płyta "Pamiątki przeszłości z archiwum wydobyte. Pieśni i muzyka Kielecczyzny",  ukazała się w ramach serii ISPAN Folk Music Collection prezentującej najstarsze nagrania dźwiękowe polskiej muzyki tradycyjnej, które, jako zbiór specjalny są przechowywane, digitalizowane i opracowywane w Instytucie Sztuki PAN. Tytuł płyty nawiązuje do cytatu zaczerpniętego z prac wybitnego historyka i etnografa, zbieracza "pamiątek przeszłości" ziemi kieleckiej, w tym również i pieśni ludowych – księdza Władysława Siarkowskiego.

Na płycie, trwającej niemal 80 min., zaprezentowano 96 najciekawszych i najbardziej reprezentacyjnych dla regionu kieleckiego pieśni oraz melodii ludowych nagranych podczas Ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego w latach 1951–1952, zorganizowanej przez Instytut Sztuki we współpracy z Polskim Radiem. Są to najstarsze istniejące dokumenty dźwiękowe z regionu kieleckiego, ponieważ nagrania z okresu międzywojennego uległy  zniszczeniu podczas II wojny światowej. Podczas Akcji  utrwalono śpiew i muzykę twórców ludowych – muzyków i śpiewaków, których generacja pamiętała jeszcze czasy Oskara Kolberga czy Fryderyka Chopina. Nie jest wykluczone, iż Kolberg, który poświęcił Kielecczyźnie dwa tomy swego dzieła, spisywał pieśni od rodziców lub dziadków prezentowanych na płycie wykonawców. Najstarsza z zarejestrowanych na krążku wykonawczyń, Marianna Wijasowa z Brzezin urodziła się w 1860 r.!

Płyta obfituje w nagrania śpiewu solowego, jednak – co charakterystyczne dla regionu – znaczną część dokumentacji stanowią nagrania muzyki instrumentalnej, wykonywanej przez skrzypków ludowych solo lub z towarzyszeniem basów czy bębenka (najstarszy skład kapeli kieleckiej), a także przez bardziej rozbudowane kapele – echa orkiestr włościańskich okresu międzywojennego.

Płycie towarzyszy książka-booklet, zawierająca trzydziestostronicowy esej etnomuzykologiczny redaktora serii Jacka Jackowskiego, poświęcony tradycjom muzycznym ziemi kieleckiej. Znajdziemy tu charakterystykę regionu i jego mieszkańców, rys historyczny dokumentacji muzyki tradycyjnej Kieleckiego z uwzględnieniem dokumentacji fonograficznej, a także opis cech regionalnych lokalnej muzyki ludowej. Esej uzupełnia charakterystyka wybranych wykonawców. W wydawnictwie źródłowym, firmowanym przez Polską Akademię Nauk, nie mogło zabraknąć bibliografii oraz spisu utworów uwzględniającego szczegółowe dane o wykonawcach i okolicznościach nagrania. W książce znajdziemy również streszczenie w języku angielskim. Całości dopełniają cenne fotografie dokumentalne przedstawiające postaci muzyków i śpiewaków ludowych Kielecczyzny wydobyte z archiwum Instytutu Sztuki PAN oraz z domowych archiwów rodzin wykonawców.

"Pamiątki przeszłości z archiwum wydobyte. Pieśni i muzyka Kielecczyzny" to wydawnictwo płytowe o unikatowych walorach dokumentalnych, historycznych i źródłowych. Z pewnością będzie źródłem inspiracji i wiedzy zarówno dla środowisk artystycznych: od twórców ludowych, przez zespoły i kapele folklorystyczne, folkowe aż po kompozytorów, jak i dla reprezentantów szeroko pojętej nauki, zwłaszcza humanistyki: muzykologów, historyków, etnografów, antropologów, dialektologów i przedstawicieli wielu innych dziedzin. Po płytę sięgną również nauczyciele, młodzież, animatorzy kultury, zwłaszcza regionaliści, wreszcie po prostu miłośnicy ludowych tradycji i piękna polskiego folkloru i kultury. Nagrania sprawią wielką radość również rodzinom śpiewaków i muzyków Kielecczyzny, których głosy i muzykę udało się utrwalić na archiwalnych taśmach.

Jacek Jackowski

"Pamiątki przeszłości z archiwum wydobyte. Pieśni i muzyka Kielecczyzny". Nagrania archiwalne ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN. ISPAN Folk Music Collection vol. 9
Autorzy: Jacek Jackowski, Kaja Maćko-Gieszcz
Wydawca: Instytut Sztuki PAN