1908–1980

skrzypek, organista

Kapela rodzinna z Nowej Wsi, powiat Tomaszów Lubelski, działała w latach 1920–1980 z kontynuacją do czasów współczesnych. Jej założycielem i prowadzącym był Ignacy Bednarz.

Ignacy Bednarz urodził się w Nowej Wsi k/Tomaszowa Lubelskiego, był kontynuatorem tradycji muzycznych zarówno wsi (koloniści z Rzeszowskiego), jak i całej rodziny. Dziadek Marcin Bednarz grywał na weselach i zabawach, robił również skrzypce własnej konstrukcji, tzw. oktabki, dłubane w jednym kawałku drewna. Matka pochodziła z muzykalnej rodziny Iwanickich. Dziewięcioletni Ignacy uczył się grać sam – podpatrując starszych grajków. Jak jechało wesele to biegłem koło fury muzykantów z pięć kilometrów. Wyróżniając się dobrym słuchem, zaczął grywać w kapelach Wyjazdacza, Bieleckiego i Paska jako bębnista. Równocześnie dużo ćwiczył na skrzypcach i wkrótce zaczął pełnić funkcję II skrzypka w kapeli A. Kamińskiego, chodził także z kolędnikami.

W 1919 za pieniądze zarobione na kolędowaniu i na weselach kupił sobie nowe skrzypce fabryczne od Wincentego Sroki. Grywał już wtedy jako pierwszy skrzypek. Mając 12 lat – jak sam mówi bił miejscowych skrzypków na głowę.

Miałem sześciu braci i siostrę. Bracia zdolni byli, szewcy, krawcy, mechanicy, muzykanci... Franciszek robił skrzypce i bębny, a Marcin i Józef okucia. Józef bębnił, Franciszek grał na drugich skrzypcach, ja na pierwszych, prawie kapela. W 1922 r. bracia Ignacego zrobili pierwszy bęben i w ten sposób stworzono kapelę nazywaną stopniowo Kapelą Ignacego Bednarza, a potem Kapelą Bednarzy. Ignacy chodził ze swoja kapelą z wesela na wesele, a bywało i tak, że do domu wracał po dwóch tygodniach. Przez tak częste grania zyskał dużą biegłość techniczną na swym ulubionym instrumencie. Ożenił się w wieku 42 lat, wcześniej na żeniaczkę "brakowało czasu".

Nikt nie znał nut, dopiero jak trochę pograłem, kupiłem w 1925 „Szkołę na skrzypce”. Pierwsze dziesięć lat chodził też grać z werechańską orkiestrą dętą, a potem zorganizował orkiestrę w swojej wsi. W roku 1935 Ignacy rozpoczął pracę jako organista (samouk) w parafii Podhorce i pracował tam do końca życia. W okresie powojennym prowadził na Nowej Wsi kółko teatralne i chór mieszany. W wolnych chwilach i w niedzielę uczył grać na różnych instrumentach młodzież. Po wojnie muzykanci musieli grać to, co modne. Nauczyłem dużo osób. Na skrzypcach, harmonii, kornecie, flecie, dętych. Może z pięćdziesiąt.

W latach 60-tych działalność kapeli osłabła. W latach 70-tych zespół powrócił do grania, ale już bardziej na scenach licznych wtedy regionalnych festiwali, cieszył się w regionie popularnością, zdobywał nagrody, uświetniał uroczystości.

Skład instrumentalny kapeli  Bednarzy w różnych okresach:

1920 – 1928 skrzypce I i II, bęben

1928 – 1938 skrzypce, klarnet I II, kornet baryton, tenor I i II

1938 – 1950 skrzypce I i II, flet, bęben

1950 – 1960 skrzypce, flet, kornet, alt, bas

1960 – 1975 skrzypce, bęben

1975 – 1979 skrzypce I i II, flet, kontrabas, bęben

Po wojnie w kapeli zaczął grać bratanek Ignacego Antoni Bednarz (1927) – bęben, flet poprzeczny drewniany. On był podporą kapeli w jej późnym okresie działalności, kiedy występowała już w obiegu scen folklorystycznych, na przeglądach i festiwalach. Mieszka w Tomaszowie Lubelskim.

Pod koniec istnienia kapeli uczestniczyli w niej także: Żelisław Bednarz, Stanisław Kamiński, Mieczysław Bielecki, Krystyna Bednarz,  Bolesław Bednarz, Maria Sobańska, Władysław Szymczuk, Henryk Czop.

Chociaż Kapelę Bednarzy oficjalnie rozwiązano wraz ze śmiercią jej lidera – Ignacego w 1980 r, to jednak sporadycznie występowała ona pod tą nazwą w różnych składach i z różnym repertuarem na przestrzeni ostatnich 34 lat.

Nagrody:

1978 – Złota Baszta dla Ignacego Bednarza jako skrzypka-solisty na OFKiŚL w Kazimierzu Dolnym

1975 – I miejsce dla Kapeli Bednarzy na OFKiŚL w Kazimierzu Dolnym

Dyskografia:

2012 – Lubelskie. Polska pieśń i muzyka Ludowa. Źródła i materiały. cz. VI. Muzyka instrumentalna, red. Agata Kusto, CD dołączone do tomu (Suwak, Suwak, Podróżniak „Jechałem z Poturzyna”, Melodia przyśpiewkowa)

2009 – Jadąc przez Roztocze, Muzyka Odnaleziona 2009 (Suwak „Graj na cały smyczek”, nagranie z lat 80-tych, już bez Ignacego)

1997 – Muzyka Źródeł. Lubelskie, Polskie Radio RCKL 1997 (Suwak, Podróżniak zwany zawiślakiem)

Oprac. na podstawie bibliografii Remek Mazur-Hanaj

Bibliografia:

2012 – Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały. cz. VI. Muzyka instrumentalna, red. Agata Kusto i Zenon Koter: obszerne notki biograficzne, charakterystyka i historia kapeli, liczne zapisy nutowe repertuaru Ignacego Bednarza, zapisy nutowe Kapeli Bednarzy

1979 – Zdzisław Toczyński: Bierze skrzypce i gra, Informator XIII FKIŚL w Kazimierzu

1978 – Bogusław Zapalski, Kapela Ludowa Bednarzy z Nowej Wsi przy Gminnym Ośrodku Kultury w Podhorcach woj. zamojskie - historia, instrumentarium, repertuar, praca magisterska, Kielce

Ignacy Bednarz i Kapela Bednarzy, wpis w leksykonie Muzyka Roztocza

Archiwa:

Polskie Radio RCKL, Zbiory Fonograficzne IS PAN, Muzeum Wsi Lubelskiej, Archiwum rodziny Bednarzy

Materiały w sieci:

Ignacy Bednarz opowiada w pr. 2 Polskiego Radia

Kapela Bednarzy - Suwak; nagranie Kazimierz Dolny, „Muzyka źródeł” nr 3 – „Lubelskie”, ©℗ Polskie Radio SA / Instytut Muzyki i Tańca, Warszawa 2012