mistrzowie
STĘSZEWSKI Jan
muzykolog i etnomuzykolog; ur. 20 kwietnia 1929, Koźmin Wielkopolski, zm. 21 września 2016 r. w Warszawie
W latach 1948-52 studiował muzykologię pod kierunkiem Adolfa Chybińskiego i Mariana Sobieskiego oraz etnografię u Eugeniusza Frankowskiego i Józefa Gajka na Uniwersytecie w Poznaniu. Magisterium uzyskał na podstawie pracy Elementy scherzowe w Scherzach Chopina (promotor A. Chybiński). Ponadto w latach 1951-53 kontynuował naukę gry na fortepianie (rozpoczętą pod kierunkiem prof. Witolda Rogala w czasie II wojny światowej), w szkole muzycznej II st. i Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Poznaniu, w klasie prof. Z. Lisickiego.
Od 1951 do 1975 roku pracował w Instytucie Sztuki PAN w Poznaniu, a następnie w Warszawie, gdzie w 1965 uzyskał stopień doktora na podstawie pracy Problematyka historyczna kurpiowskich pieśni (promotor Józef Michał Chomiński). W 1975 roku objął kierownictwo reaktywowanego po dwudziestu latach kierunku muzykologicznego na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i sprawował je do 2000 roku. Habilitował się w 1994 roku w zakresie nauk historycznych na podstawie pracy Muzyka w muzyce polskich kompozytorów od XVII do XX wieku. O cytowaniu ludowych melodii, a tytuł profesora UAM otrzymał w roku 1996. Ponadto wykładał na wielu uniwersytetach w kraju i za granicą, m.in. w Warszawie, Lublinie (Katolicki Uniwersytet Lubelski), Berlinie (Freie Universität), Getyndze i Gironie. Od 1973 prowadził seminarium magisterskie na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Wypromował blisko 70 magistrów i 14 doktorów.
Jan Stęszewski w latach 1969-73 był przewodniczącym Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, w latach 1973-79 przez trzy kadencje prezesem ZKP, a w roku 2009 został członkiem honorowym Związku. W latach 1979-99 był przewodniczącym Polskiej Rady Muzycznej przy UNESCO, a w latach 1981- 86 piastował funkcję wiceprzewodniczącego International Music Council UNESCO. Był także członkiem rad i komitetów naukowych, m.in. Rady Programowej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina, komitetów Polskiej Akademii Nauk: nauk etnologicznych i nauk o sztuce, Komisji Naukowej Towarzystwa im. Henryka Wieniawskiego (i komitetu redakcyjnego Dzieł Wszystkich patrona), Rady Muzealnej Muzeum Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu (którego był współorganizatorem, a w latach 1987-2003 także przewodniczącym), Komisji Muzykologicznej Wydziału Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (w którym jest współredaktorem wydawanych przez Komisję studiów muzykologicznych oraz przewodniczącym od 1996), Rady Naukowej przy Centrum Kultury Ludowej Polskiego Radia (wiceprzewodniczący w latach 1994-2003).
Od 1961 roku był członkiem komitetu redakcyjnego Dzieł Wszystkich Oskara Kolberga, od 1976 roku zespołu redakcyjnego "Res Facta", a następnie rady redakcyjnej "Res Facta Nova". Współpracował z Polskim Wydawnictwem Muzycznym (jest członkiem kolegium redakcyjnego części osobowej Encyklopedii Muzycznej PWM oraz autorem wielu haseł w tejże encyklopedii), The New Grove’s Dictionary of Music and Musicians oraz Die Musik in Geschichte und Gegenwart (w zespole doradczym części osobowej).
W 1997 ukazała się dedykowana mu dwutomowa księga pamiątkowa Contexts of Musicology, pod redakcją Macieja Jabłońskiego, Danuty Jasińskiej i in., zawierająca prace 40 uczonych z Polski i z zagranicy (Poznań, Wydawnictwo Ars Nova, 1997 vol.1,1998 vol. 2).
Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na etnomuzykologii, zwłaszcza na folklorze polskim, metodologii muzykologicznej oraz jej interdyscyplinarności, a także na historii muzyki polskiej od XVII do XX wieku. Jako etnomuzykolog przywiązuje wielką wagę do dokumentacji polskiego folkloru muzycznego in situ. W badaniach terenowych uczestniczył od 1950 roku (biorąc udział w zainicjowanej przez J. i M. Sobieskich Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego), a przez następne dziesięciolecia organizował i prowadził dla studentów uczelni, w których wykładał, praktyki etnomuzykologiczne w różnych regionach, w tym również badania terenowe w środowiskach polskich mniejszości za granicą i mniejszości narodowych w Polsce. Angażował się w obserwację i ocenę prezentacji polskiego folkloru na festiwalach i konkursach (m.in. jako juror Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym od 1973 roku, Festiwalu Ziem Górskich w Zakopanem, Ogólnopolskich Konfrontacji Kapel Dudziarskich w Poznaniu).
Jan Stęszewski został uhonorowany wieloma odznaczeniami i nagrodami, m.in.: Srebrnym Krzyżem Zasługi (1972), Nagrodą Zbiorową Sekretarza Naukowego PAN ( 1976), Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1977), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979), Nagrodą Związku Kompozytorów Polskich (1989), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2006) oraz Nagrodą im. Oskara Kolberga (2010).
|
literatura wybrana Chechlińska Zofia Stęszewski Jan. w: Encyklopedia Muzyczna PWM (pod red. E. Dziębowskiej), PWM, Kraków 2007 Podlipniak Piotr, Walter-Mazur Magdalena (red.) Jan Stęszewski: Rzeczy, świadomość, nazwy. O muzyce i muzykologii [publikacja jubileuszowa], Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2009 Szweykowski Zygmunt M. Stęszewski Jan. w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Second Edition (ed. Stanley Sadie), vol. 24, Macmillan Publishers Limited, London 2001 |
|
PUBLIKACJE rozprawy
Die Apokope, eine Eigentümlichkeit im Volksliedervortrag w: Festschrift für Walter Wiora (ed. Ludwig Finscher, Christoph-Hellmut Mahling), Bärenreiter, Kassel 1967 Die künstleischen Anschaungen von Karol Szymanowski und die Musikkultur des tatravorlandes Podhale. Über die Umstände der Entstehung der „Harnasie” w: Karol Szymanowski in seiner Zeit (ed. Michał Bristiger, Roger Scruton, Petra Weber-Bockholdt), Wilhelm Fink Verlag, München 1984 Folkloryzm w twórczości Tadeusza Szeligowskiego w: Tadeusz Szeligowski. Wokół twórcy i jego dzieła (pod red. Teresy Brodniewicz, Janusza Kempińskiego, Janiny Tatarskiej), Ars Nova, Poznań 1998 Gdy (etno)muzykolog mówi „polska pieśń ludowa”, co właściwie ma na myśli? w: Muzyka w kontekście kultury. Studia dedykowane Profesorowi Mieczysławowi Tomaszewskiemu w osiemdziesięciolecie urodzin (pod red. Małgorzaty Janickiej-Słysz, Teresy Maleckiej, Krzysztofa Szwajgiera), Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2001 Geige und Geigenspiel in der polnischen Volksüberlieferung w: Die Geige in der europäischen Volksmusik (ed. Walter Deutsch, Gerlinde Haid), Schendl, Wiedeń 1975 History Revisited. Zygmunt Mycielski on Music and Culture w: Culture of the Time of Transformation. International Congress (ed. János Brendel, Stanisław Jakóbczyk), WiS Publishers, Poznań 1998 Lexikon der Juden in der Musik z perspektywy współczesnej i polskiej w: Muzyka i totalitaryzm (pod red. Macieja Jabłońskiego, Janiny Tatarskiej), Ars Nova, Poznań 1996 Muzyka ludowa w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Ossolineum, Wrocław 1981 Pieśni kurpiowskie w twórczości Karola Szymanowskiego w: Karol Szymanowski. Księga Sesji Naukowej poświęconej twórczości Karola Szymanowskiego (pod red. Zofii Lissy), Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1964 Polish National Character in Music: what is it? w: Stereotypes and Nations (ed. Teresa Walas), International Cultural Centre, Kraków 1995 Polnische geistliche Gesänge in mündlicher Überlieferung als Forschungsaufgabe w: Kirchenmusik - geistliche Musik - religiöse Musik. Bericht der Konferenz Chemnitz 28-30. Oktober 1999 anläßlich des 70. Geburtstages von Klaus Wofgang Niemöller (ed. Helmut Loos, Klaus-Peter Koch), Studio Verlag, Sinzig 2002 Polnische Volks- und Populäre Musik und das Schaffen von Fryderyk Chopin. Gibt es eine Lösungmöglichkeit für das alte Problem? w: Chopin and his Work in the Context of Culture (ed. Irena Poniatowska), vol. 1, Polska Akademia Chopinowska / Narodowy Instytut Fryderyka Chopina / Musica Iagellonica, Kraków 2003 Problem wartościowania kultur muzycznych w: Spotkania muzyczne w Baranowie I: Muzyka w kontekście kultury (pod red. Leszka Polonego), PWM, Kraków 1978 Probleme der Theorienreduktion in der Musikwissenschaft. Einleitende Bemerkungen w: Interdisciplinary Studies in Musicology (ed. Maciej Jabłoński, Jan Stęszewski), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1993 Rasse und Musik. Totalitarismus im Denken über Musik w: Interdisciplinary Studies in Musicology (ed. Maciej Jabłoński, Jan Stęszewski), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1997 Remarques concernant les recherches sur la tradition vivante des chants religieux polonis w: Etat de recherches sur la musique religieuse dans la culture polonaise (pod red. Jerzego Pikulika), Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1973 The Credibility of Oskar Kolberg’s Ethnomusicological Collection. A Contribution to the Problem of Historical Criticism w: European Studies in Ethnomusicology: Historical Development and Recent Trends. Selected papers presented at the VIIth European Seminar in Ethnomusicology (ed. Max Peter Baumann, Artur Simon, Ulrich Wegner), vol. 4, Florian Noetzel Verlag, Wilhelmshaven 1992 Über charakteristische Rhytmen im Fünf- und Achtachteltakt w: Musica privata. Die Rolle der Musik im privaten Leben. Festschrift für Walter Salmen (ed. Monika Fink, Rainer Gstrein, Günter Mossmer), Edition Helbling, Innsbruck 1991 Volks- oder populäre Musik. Eine Fallstudie zur Musik des 17.Jahrhunderts w: Historical Studies on Folk and Traditional Music (ed. Doris Stockmann, Jens Henrik Koudal), Danish Folklore Archives & Museum Tusculanum Press, Copenhagen 1997 Wzór czy model, a może wzór i model? Do problemów języka muzykologii w: Muzyka wobec tradycji. Idee, dzieło, recepcja (pod red. Szymona Paczkowskiego), Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2004 Zur „Entdeckung” von Beständen der ehemaligen Berliner Preussischen Bibliothek in Polen w: Die Beziehungen der Berliner Staatsbibliothek nach Polen. Reflexionen zur Zeit- Bestandsgeschichte (ed. Antonius Jammers), Reichert, Wiesbaden 1997 Zur Genese und Chronologie des Mazurkarhythmus in Polen [wspólnie z Zofią Stęszewską] w: The Book of the First International Musicological Congress Devoted to the Works of Frederick Chopin, PWN, Warszawa 1965 Zur Geschichte des Terminus „ethnomusicology” w: Von der Vielfalt musikalischer Kultur. Festschrift für Josef Kuckertz (ed. Rüdiger Schumacher), Verlag Ursula Müller-Speiser, Salzburg 1992 Zygmunt Mycielski, kompozytor, pisarz, myśliciel autorytet w: Zygmunt Mycielski. Dziennik 1950-1959 (pod red. Zofii Mycielskiej-Golik), Iskry, Warszawa 1999
artykuły „Chmiel”. Szkic problematyki etnomuzycznej wątku, „Muzyka” 1965 nr 1, s. 3-33 Guido Adlers Musikgeschichtsbegriff, „Musicologica Austriaca” 1986 nr 6, s. 47-57 La formazione della scienza musicale moderna del Settecento, „Quadrivium” 1985 vol. XXVI, s. 25-33 Morfologia rytmów mazurkowych na Mazowszu Polnym. Studium analityczne, „Muzyka” 1959 nr 4, s. 147-158, 1960 nr 2, s. 29-51 Sachen, Bewusstsein und Benennungen in ethnomusikologischen Untersuchungen. Am Beispiel der polnischen Folklore, „Jahrbuch für Volksliedforschung” 1972 nr 17, s. 131-170 Zur Frage der Beziehung Musikwissenschaft – Naturwissenschaften, „Musicologica Austriaca” 1999 nr 18, s. 333-338
redakcje naukowe Opera polska w XX wieku [wspólnie z Maciejem Jabłońskim, Haliną Lorkowską], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1999 Witold Lutosławski. Człowiek i dzieło w perspektywie kultury muzycznej XX wieku [wspólnie z Janem Astriabem, Maciejem Jabłońskim], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1999 Analyse und Klassifikation von Volksmelodien [wspólnie z Doris Stockmann], PWM, Kraków 1973 Chopin and his Work in the Context of Culture [wspólnie z Ireną Poniatowską], vol. 1-2, Polska Akademia Chopinowska / Narodowy Instytut Fryderyka Chopina / Musica Iagellonica, Kraków 2003 Chopin Studies [wspólnie z Zofią Chechlińską], nr 1-4, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, Warszawa 1986-1994 Florian Dąbrowski. Pisma o muzyce [wspólnie z Maciejem Jabłońskim], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1998 Interdisciplinary Studies in Musicology [wspólnie z Maciejem Jabłońskim], t. 1-3, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1993-1997 Mickiewicz i muzyka. Słowa, dźwięki, konteksty [wspólnie z Teresą Brodniewicz, Maciejem Jabłońskim], Ars Nova, Poznań 2000 Music in the World of Ideas [wspólnie z Helen Geyer, Maciejem Jabłońskim], Ars Nova, Poznań 2001 Muzyczne Silva Rerum XVII wieku. Źródła do historii muzyki polskiej [wspólnie z Jerzym Gołosem], z. XVI, PWM, Kraków 1970 Muzykologia na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1974-1999. Tradycje, działalność i dokumentacja [wspólnie z Maciejem Jabłońskim, Danutą Jasińską], Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1999 Niby Dziennik ostatni 1981-1987 Zygmunta Mycielskiego [opr. wspólnie z Barbarą Zwolską-Stęszewską], Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2012 Opera polska w XVIII i XIX wieku [wspólnie z Maciejem Jabłońskim, Janiną Tatarską], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2000 Polish Musicological Studies [wspólnie z Zofią Chechlińską, Elżbietą Szczepańską], vol. 1-2, PWM, Kraków 1977-1986 Polska edukacja muzyczna wobec przemian systemowych [wspólnie z Maciejem Jabłońskim], Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1997 Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały [wspólnie z Bolesławem Bartkowskim, Karolem Mrowcem], t. I, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1990 Rocznik Chopinowski [wspólnie z Zofią Chechlińską], nr 12-20, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, Warszawa 1979-1988 Tańce polskie z Vietoris-Codex. II połowa XVII wieku. Źródła do historii muzyki polskiej [wspólnie z Zofią Stęszewską], z. I, PWM, Kraków 1960 |