Archiwum Muzyki Wiejskiej fundacji Muzyka Odnaleziona. Warszawa, Al. Szucha 16 m 24; www.muzykaodnaleziona.pl

Znaną, tworzoną początkowo, od 1980 r. prywatnie, kolekcją dokumentalnych nagrań dźwiękowych i audiowizualnych polskiej muzyki tradycyjnej są zbiory stworzone przez Andrzeja Bieńkowskiego. „To, co wyróżnia działalność Andrzeja Bieńkowskiego jako dokumentalisty tradycji muzycznych to niezwykła konsekwencja i systematyczność […] badań […], która zaowocowała największym w Polsce regionalnym fono- i wideofonicznym zbiorem muzyki instrumentalnej […]. W ponad trzech czwartych jest to zbiór unikalny, tzn. obejmujący jedynie nagrania odnalezionych muzyków. […] Bieńkowski patrzy na wiejską kulturę muzyczną dość realistycznie, skrzypków i harmonistów słucha i ocenia jako nienasycony koneser i miłośnik, a nie muzyk akademicki […] czy etnomuzykolog […]” (Dahlig 1995: 12-13). Od 2012 r. kolekcja ta stanowi depozyt powstałej wówczas Fundacji Muzyka Odnaleziona, której celem jest m.in. digitalizacja, opracowanie i udostępnianie zbiorów. Nagrania i dokumentacja Andrzeja Bieńkowskiego, malarza, wykładowcy warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, z zamiłowania etnografa i pisarza, znane są szerszemu gronu miłośników ludowych tradycji muzycznych dzięki publikacjom książkowo-płytowym – w serii Muzyka Odnaleziona (12 płyt CD) – a także popularnym wydawnictwom książkowym. Istotną częścią zbiorów jest kolekcja fotografii, także archiwalnych, pozyskanych od wiejskich muzyków i ich rodzin. Audiowizualna dokumentacja terenowa Bieńkowskiego jest niejako paralelą (nurt realistyczny wraz z romantyzmem w ahistorycznym znaczeniu pojawił się w jego twórczości również od początku l. ’80. ub.w.) pasji i zainteresowań malarskich, które Wiesław Juszczak określił jako swego rodzaju „poetycko-etnograficzną dokumentację” (Juszczak 1995). Swe wędrówki terenowe, rozpoczęte w czasach transformacji ustrojowej i silnych przemian wsi polskiej m.in. po Radomskiem, Grójeckiem, Opoczyńskiem, Rawskiem, Łowickiem, Lubelszczyźnie, podczas których swą uwagę, mikrofon i obiektyw skupił autor na odchodzących w niepamięć ostatnich wiejskich muzykantach, Andrzej Bieńkowski rozszerzył w 2013 r. o Ukrainę, a następnie o Białoruś. „Robiliśmy unikalne nagrania i filmy, bez stresu i w naturalnych warunkach, w domach muzykantów. Zbiory dotyczą prawie całej Polski, Ukrainy i Białorusi, to ok. 1500 muzykantów, no i śpiewaczki. W tym rekonstrukcje 80 kapel. Archiwum zawiera zarówno nagrania najstarszych typów kapel wiejskich, jak i współczesnej muzyki weselnej. Tysiące zdjęć terenowych. I perła naszej kolekcji – zdjęcia zrobione przez pierwszych fotografów ze wsi. Fotografowali wesela, zabawy, pogrzeby, codzienne życie...” (Bieńkowski: http://muzykaodnaleziona.pl/w-zbiorach/115-o-zbiorach-fundacji)

Zbiory, zawierające nagrania audio (ok. 400 godzin nagrań realizowanych na taśmach magnetycznych w kasecie od 1975 r. do 1996 r.) i filmy (rejestracje repertuaru muzykantów solistów, kapel, ludowych śpiewaków, nagrania wywiadów na taśmach: VHS od 1985 do 1997 r. – 195 godzin materiału; Hi8 od 1996 do 2001 r. – 80 taśm, 122 godz. materiału; DV od 2001 do 2006 r. – 185 godz. materiału; HDV od 2006 r.) oraz fotografie są sukcesywnie prezentowane na powstającej stronie internetowej archiwum (http://archiwummuzykiwiejskiej.pl). Obecnie można tam znaleźć większość zdigitalizowanych zbiorów fotografii, zaś krótkie fragmenty wybranych filmów są dostępne na stronie fundacji Muzyka Odnaleziona w odpowiednich zakładkach regionalnych. Fundacja udostępnia również krótkie materiały filmowe na swym kanale YouTube zaś na multimedialnym portalu Narodowego Instytutu Audiowizualnego NINATEKA, udostępniającym dokumenty i audycje o sztuce i kulturze obejrzeć można obecnie 27 krótkich filmów dokumentalnych Andrzeja Bieńkowskiego, stworzonych przez autora we współpracy z Instytutem (są to zresztą jedyne materiały dostępne w NINATECE w zakładce muzyka ludowa). W 2012 r. został zdigitalizowany zbiór nagrań zrealizowanych na taśmach Hi8. W 2013 r. opisano 185 taśm video (501 rekordów) z czego zdigitalizowano 105 taśm. Katalog taśm MDV (60 min.) z lat 2001-2006 obejmuje opis ponad 180 nośników. Katalogi tych nagrań są dostępne w Internecie w postaci pliku PDF na stronie Fundacji w zakładce Zbiory. Dostępne katalogi uwzględniają ogólne informacje o nagraniu: sygnatura nośnika, miejsce i data nagrania/wydarzenia, numer nagrania, ogólny opis nagrania, imię i nazwisko wykonawcy, datę urodzenia, miejsce zamieszkania wykonawcy oraz instrument, na jakim gra. Generalizacja opisu dokumentów wynika z faktu, iż zbiory tworzone były nie do celów stricte naukowych czy badawczych lecz popularyzatorskich. Aktualnie trwają prace nad digitalizacją zbioru nagrań dźwiękowych i filmowych i zapewnieniem szerszego dostępu do nieopublikowanych dotąd nagrań w latach. Prace digitalizacyjne pozwolą również na dokładne opracowanie metadanych i określenie zasobów archiwum – jednostek archiwalnych w postaci pojedynczych pieśni, melodii instrumentalnych, wywiadów (aktualnie numer nagrania określa np. całą sesję nagraniową z muzykiem lub zespołem). Archiwum pozyskuje także materiały – zwłaszcza fotografie - od prywatnych właścicieli, kolekcjonerów, zbieraczy i dokumentalistów. W kolekcji znajduje się również niewielka ilość (ok. 2 godz. materiału) taśm magnetycznych szpulowych pozyskanych ze zbiorów prywatnych, na których znajdują się nagrania wesel z lat ’50-60. ub. wieku. Materiały archiwalne, np. fotografie w pełnej rozdzielczości udostępniane są bezpłatnie do badań naukowych i do celów edukacyjnych na mocy umowy dotyczącej udostępniania, którą należy zawrzeć z Fundacją. W przypadku projektów komercyjnych oraz wykorzystania nagrań w celach prywatnych Fundacja określa opłatę za wykorzystanie.

Archiwalnymi nagraniami dźwiękowymi i audiowizualnymi dysponuje również, obok wielu innych rodzajów archiwaliów, Stowarzyszenie Twórców Ludowych w Lublinie. Wideoteka i taśmoteka zawiera ponad 5000 pozycji. Nagrania są podzielone na grupy tematyczne: tańce polskie, zwyczaje i obrzędy, ginące umiejętności, kapele i zespoły śpiewacze, imprezy, sylwetki twórców, festiwale. Archiwalia dźwiękowe i audiowizualne – częściowo publikowane w wydawnictwach płytowych – zgromadziły m.in. Fundacja Muzyka Kresów, Fundacja Ważka, Stowarzyszenia Krusznia i Tratwa, Muzyka Zakorzeniona (nagrania video Piotra Baczewskiego), Ośrodek Pogranicze – sztuk, kultur, narodów w Sejnach, węgorzewska Fundacja Dziedzictwo Nasze (dokumentacja na VHS dawnych Jarmarków Folkloru woj. suwalskiego, częściowo zdigitalizowane), warszawskie Stowarzyszenie Dom Tańca. Ta ostatnia instytucja dokumentuje od 1994 r. (nagrania audio) m.in. spotkania z muzykantami i śpiewakami odbywające się w Warszawie – np. w Klubie Studenckim Remont, Stołecznym Centrum Edukacji Kulturalnej czy w ówczesnym WOK przy ul. Elektoralnej a także w warszawskich kościołach (cykl koncertów pt. Pozwól mi Twe Męki śpiewać). Nagrania te – 100 płyt CD – zostały zdeponowane w 1998 r. w Zbiorach Fonograficznych ISPAN. Obecnie, w ramach współpracy Stowarzyszenia z Instytutem, zbiór jest opracowywany i opisywany. Po 1998 r. nagrań na kasetach DAT, minikasetach video, kartach pamięci, dokonywali indywidualni członkowie Stowarzyszenia. Od kilku lat przybywa materiału audiowizualnego (od 2003 r. nagrania video) z organizowanych przez Stowarzyszenie w różnych miejscach kraju Taborów, warsztatów, koncertów, imprez, przedstawień a także indywidualnych wypraw terenowych członków Domu Tańca do najstarszych żyjących muzykantów i śpiewaków. Niestety, zasób ten, dotyczący zwłaszcza eksploracji w terenie jest dość rozproszony i nieopracowywany systematycznie. Ze współczesnych możliwości, jakie daje Internet korzysta wrocławska Centrala Muzyki Tradycyjnej, sukcesywnie publikując, obok innych materiałów, nagrania w wirtualnej Audiotece. Zbiory organizacji to w większości nagrania autorstwa Olgi Chojak powstałe w latach 1998-2013 na Suwalszczyźnie, Podlasiu, Mazowszu, Lubelszczyźnie, w Sieradzkiem, na Dolnym Śląsku a także kopie pozyskane od prywatnych zbieraczy. Prócz nagrań gry, śpiewu i wywiadów z twórcami ludowymi zapisanych na kasetach magnetofonowych (ok. 100 szt.), w plikach dźwiękowych i audiowizualnych zarchiwizowanych na dyskach i płytach, odnajdziemy tu dokumentację warsztatów nauki tradycyjnego repertuaru, nagrania z konferencji, festiwali, koncertów. Zbiory nie są dotąd skatalogowane, trwa digitalizacja nagrań najstarszych. Współczesne, realizowane od 2005 r. nagrania gry, śpiewu a także dokumentację imprez, spotkań, widowisk, obrzędów i zwyczajów (niedziela palmowa, dożynki, kolędnicy, pasterka, zielone świątki), konkursów odbywających się z udziałem lokalnych muzyk, solistów a także zespołów dziecięcych posiada Stowarzyszenie Miłośników Kultury Ludowej w Chabówce. To zbiór płyt CD, DVD (ok. 70 szt.) i taśm filmowych Hi8. Cześć materiału została wydana na 5 płytach CD. Warto wspomnieć też o zasobach Towarzystwa dla Natury i Człowieka czy Stowarzyszeniu Muzyków Ludowych w Zbąszyniu, Towarzystwa Miłośników Ziemi Pszczyńskiej (niewielka ilość nagrań z przeglądów).