Dźwięk i obraz

Weselne orszaki

Fotografia weselna to oprócz pamiątkowych portretów pary młodej w fotograficznym atelier, także zdjęcia wykonane w różnych momentach uroczystości. W latach 30-tych pojawiły się już aparaty migawkowe umożliwiające wykonywanie zdjęć w ruchu. Na szerszą skalę ten typ fotografii pojawia się w okresie powojennym, kiedy nastąpił znaczny rozwój fotografii amatorskiej, dzięki ulepszeniu samej techniki fotograficznej i pojawieniu się bardziej dostępnych aparatów migawkowych. Stopniowo od końca lat 40-tych XX wieku coraz więcej zdjęć wykonywano w plenerze, w trakcie uroczystości, tworząc z niej niejako reportaż.

Najchętniej w ten sposób fotografowano obrzędy weselne, które na wsi polskiej były szczególnie bogate i złożone. Jeszcze w latach 40–60-tych XX wieku w wielu miejscach można było spotkać dość tradycyjny schemat zwyczajów weselnych. Dzięki ich fotograficznym dokumentacjom ukazane są poszczególne etapy obrzędu, można zobaczyć też, w jaki sposób i w których częściach wesela zachodziło najwięcej zmian.

Powrót ze ślubu. Rodzice witają Młodą Parę chlebem i życzeniami „Bierzcie chleba dwoje, dorabiajcie się oboje ”. Lubelskie, Chrzanów, 1967

Szczególnie barwnie przedstawiały się orszaki weselne, które były jedną z bardziej charakterystycznych cech wiejskich wesel w wielu regionach Polski. Składają się one najczęściej z drużbów i druhen, swatów, orkiestry oraz weselnych gości. Drużyna weselników towarzyszy młodej parze we wszystkich etapach obrzędu weselnego: od przyjazdu Młodego po Pannę Młodą z drużbami, przez błogosławieństwo rodziców, wyjazd do kościoła, (w niektórych regionach etapom tym towarzyszą bramy weselne), i ostatecznie prowadzenie młodych z kościoła na przyjęcie weselne. Nieodłącznym elementem orszaku są muzykanci, którzy często prowadzą cały orszak i są przewodnikami we właściwym przebiegu weselnego scenariusza. Podobny schemat widoczny jest na wielu fotografiach z tego okresu.

Wesele szwagra Jana Bździucha. Przemarsz weselników przez wieś. Jan Bździuch idzie obok barabanisty. Lubelskie, Aleksandrów, 1954

Orszaki nie zawsze prowadzone były pieszo. W tradycji wiejskiej funkcjonowały zarówno orszaki konne, ale częściej spotykano wesele jadące na wozach, zwykłych drabiniastych, koszowych, czasem i bardziej paradnych bryczkach.

Joanna Bartuszek
2014